Migrena – cichy wróg mózgu. Jak ją rozpoznać, leczyć i unikać ataków

Migrena to nie tylko ból głowy – to złożone zaburzenie neurologiczne, które wpływa na funkcjonowanie mózgu na wielu poziomach.

Przyczyny migreny nie są do końca poznane. Wiadomo, że jest to stan związany z nieprawidłową aktywnością neuronów, zmianami w naczyniach krwionośnych i zaburzeniami neuroprzekaźników. Migrena dotyka milionów ludzi na całym świecie (ok. 15%). Wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne, ale także na stan emocjonalny i interakcje społeczne.

Co to jest migrena?

Migrena jest postacią bólu głowy. Objawiaja się intensywnymi, napadowymi bólami głowy (często jednostronnymi) z połączeniem objawów neurologicznych, wegetatywnych i żołądkowo-jelitowych. To przewlekłe zaburzenie neurologiczne, charakteryzujące się nawracającymi, pulsującymi bólami głowy o różnym nasileniu. Często towarzyszą jej dodatkowe objawy, takie jak nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy. U niektórych osób migrena występuje z aurą – czyli chwilowymi zaburzeniami wzrokowymi, mrowieniem kończyn lub problemami z mową, które pojawiają się przed bólem głowy. Choć przyczyny migreny nie są do końca poznane, wiadomo, że mają one związek z nieprawidłową aktywnością neuronów i zaburzeniami w funkcjonowaniu naczyń krwionośnych w mózgu.

Jak powstaje migrena?

Migrena zaczyna się w mózgu, a dokładniej w jego pniu. To tam dochodzi do nadmiernej aktywacji neuronów, które wywołują gwałtowne zmiany w przepływie krwi oraz uwalnianie substancji zapalnych. W rezultacie pojawia się rozszerzenie naczyń krwionośnych i stan zapalny, który powoduje ból. Wiele badań wskazuje także na rolę układu serotoninowego – zaburzenia w wydzielaniu serotoniny mogą prowadzić do nadwrażliwości na bodźce i wywoływać ataki migreny.

Kto częściej cierpi na migreny?

Migrena dotyka różne grupy osób, ale istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Przede wszystkim migrena częściej występuje u kobiet – szacuje się, że aż trzy razy więcej kobiet niż mężczyzn cierpi na migreny. Wynika to głównie z wpływu hormonów, takich jak estrogen, których poziom zmienia się w trakcie cyklu miesiączkowego, ciąży i menopauzy.

Wiek również ma znaczenie – migrena najczęściej pojawia się między 20. a 40. rokiem życia, choć pierwsze ataki mogą wystąpić już w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. U wielu osób migrena łagodnieje lub całkowicie zanika po 50. roku życia.

Niektóre zawody i styl życia mogą również zwiększać ryzyko migreny. Pracownicy biurowi narażeni na stres, brak snu, długotrwałe patrzenie w ekrany komputerów oraz intensywne oświetlenie często zgłaszają częstsze ataki migreny. Również osoby pracujące w hałaśliwym środowisku, pod dużą presją czasu lub w zawodach wymagających ciągłej koncentracji, jak lekarze, nauczyciele czy kierowcy, mogą być bardziej narażone na migreny.

Migrena u dzieci

Migrena może dotykać także dzieci, choć jej objawy często różnią się od tych występujących u dorosłych. U dzieci bóle głowy mogą być obustronne, krótsze i towarzyszyć im mogą objawy takie jak ból brzucha, nudności, wymioty czy zawroty głowy. Dzieci z migreną często skarżą się na nadwrażliwość na światło i dźwięki, a ataki mogą być wywołane przez stres szkolny, zmiany w harmonogramie snu, nieodpowiednią dietę lub odwodnienie. Warto zwrócić uwagę na częstotliwość i nasilenie objawów, aby w porę zgłosić się do lekarza i rozpocząć odpowiednie leczenie.

Czynniki wywołujące migrenę

Migrena może być wywoływana przez różne czynniki, w tym stres, zmęczenie, zmiany hormonalne, nieodpowiednią dietę, a nawet gwałtowne zmiany pogody. Silne światło, głośne dźwięki, intensywne zapachy czy brak snu to także częste wyzwalacze. Niektórzy ludzie mają również genetyczną skłonność do migren, co oznacza, że ich mózg jest bardziej podatny na nadmierną aktywność neuronów.

Objawy migreny

Migrena to nie tylko pulsujący ból głowy, ale także szereg innych objawów, takich jak nadwrażliwość na światło, dźwięki i zapachy, nudności, wymioty, zawroty głowy czy problemy z widzeniem. U niektórych osób pojawia się tzw. aura migrenowa – zaburzenia widzenia, mrowienie lub drętwienie kończyn, a nawet trudności w mówieniu, które mogą wystąpić na krótko przed atakiem. Atak migreny zwykle trwa od 2 godzin do 3 dni. Niektóre objawy, w tym uczucie dużego zmęczenia, zaczyna się do 2 dni przed rozpoczęciem bólu głowy.

Migrena może powodować łzawienie oka, chociaż nie jest to bardzo powszechny objaw. Łzawienie może wystąpić zwłaszcza wtedy, gdy migrenie towarzyszy ból wokół oka lub w okolicach zatok. Migrena może powodować łzawienie oczu/oka przed lub w trakcie epizodu. Może to być spowodowane wpływem migreny na nerwy, które wpływają również na oczy. U niektórych osób migrena jest mylona z klasterowym bólem głowy, który częściej powoduje łzawienie, zaczerwienienie oka i opadanie powieki. Jeśli łzawienie jest intensywne lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy, warto skonsultować się z lekarzem w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn.

Jak długo trwa ból migrenowy?

Ból migrenowy zwykle trwa od 4 do 72 godzin, jeśli nie zostanie przerwany przez leki lub inne metody leczenia. Jego długość może się różnić w zależności od osoby i stopnia nasilenia ataku. U niektórych osób ból może ustąpić po kilku godzinach, podczas gdy u innych może przeciągać się nawet przez kilka dni, powodując wyczerpanie i osłabienie. Warto pamiętać, że niektóre migreny mogą mieć fazy przed- i poatakowe, takie jak tzw. aura.

Jak diagnozowana jest migrena?

Diagnoza migreny opiera się głównie na dokładnym wywiadzie medycznym i obserwacji objawów. Lekarz może zapytać o częstotliwość, nasilenie i charakter bólów głowy, a także o towarzyszące objawy, takie jak nudności, wrażliwość na światło czy aura. W niektórych przypadkach wykonuje się badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), aby wykluczyć inne przyczyny bólów głowy. Czasem zaleca się prowadzenie dziennika migrenowego, który pomaga w identyfikacji wyzwalaczy i wzorców ataków. W przypadkach skomplikowanych lub przewlekłych lekarz może również zalecić konsultację neurologiczną.

Migrena z aurą i migrena bez aury

• Migrena z aurą
  To bardziej złożona forma migreny. Charakteryzuje się występowaniem objawów neurologicznych, takich jak zaburzenia widzenia, mrowienie lub drętwienie kończyn, zawroty głowy, a nawet trudności w mówieniu, które pojawiają się na krótko przed właściwym atakiem bólu głowy. Aura zazwyczaj trwa od kilku minut do godziny, a następnie ustępuje, pozostawiając miejsce silnemu, pulsującemu bólowi głowy. Objawy aury mogą być przerażające, ale zazwyczaj są odwracalne.

• Migrena bez aury
  To najczęstszy typ migreny, który charakteryzuje się pulsującym bólem głowy bez wcześniejszych objawów neurologicznych. Ból często jest jednostronny, nasilający się podczas aktywności fizycznej. Towarzyszą mu takie objawy jak nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło i dźwięki. Migrena bez aury może trwać od 4 do 72 godzin. Często wywoływana jest przez stres, zmiany hormonalne, brak snu lub określone pokarmy.

Oba typy migreny mogą być równie bolesne i wyniszczające. Migrena z aurą wiąże się z nieco wyższym ryzykiem wystąpienia powikłań, takich jak migrenowy udar mózgu.

Czy migrena jest dziedziczna. Rola genetyki

Genetyka odgrywa istotną rolę w rozwoju migreny. Badania wykazały, że osoby, których rodzice lub rodzeństwo cierpią na migreny, mają znacznie wyższe ryzyko wystąpienia tej choroby. Szacuje się, że geny mogą odpowiadać za około 50-70% podatności na migrenę. Naukowcy zidentyfikowali kilka genów związanych z migreną, w tym te wpływające na funkcjonowanie neuronów, regulację neuroprzekaźników i kontrolę przepływu jonów w mózgu. Szczególną uwagę zwraca się na geny związane z transportem wapnia i metabolizmem serotoniny. Mogą one wpływać na nadmierną pobudliwość neuronów typową dla migreny.

Jak migrena wpływa na mózg?

Migrena wpływa na różne obszary mózgu, w tym na korę wzrokową, korę czuciową i pień mózgu. W trakcie ataku dochodzi do gwałtownego wzrostu aktywności neuronów, co prowadzi do tzw. depresji korowej, czyli czasowego spadku aktywności mózgu. To zjawisko może trwać od kilku minut do nawet godzin i jest odpowiedzialne za wiele objawów neurologicznych towarzyszących migrenie.

Czy migrena podnosi ciśnienie?

Wysokie ciśnienie krwi w migrenie nie jest rzadkością. W przypadku wykrycia takich objawów należy natychmiast poddać się badaniu w celu postawienia dokładnej diagnozy i dobrania odpowiedniego leczenia. Migrena sama w sobie zwykle nie podnosi ciśnienia krwi. Jednak silny ból, stres i napięcie towarzyszące atakowi mogą powodować jego chwilowy wzrost. Dla niektórych osób migrena jest tak intensywna, że wywołuje reakcję stresową organizmu, co może prowadzić do tymczasowego podwyższenia ciśnienia. Jednak po ustąpieniu bólu ciśnienie zwykle wraca do normy.

Długoterminowe skutki migreny

Częste migreny mogą mieć długotrwały wpływ na mózg. Badania sugerują, że osoby cierpiące na przewlekłe migreny mogą mieć większe ryzyko zmian strukturalnych w mózgu. Jest to mikroangiopatia czy zwiększona liczba białych plam w istocie białej, które mogą wpływać na pamięć i koncentrację. Warto monitorować ciśnienie, ponieważ przewlekły stres i częste migreny mogą mieć negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy w dłuższej perspektywie. Osoby cierpiące na migrenę są z czasem narażone na zwiększone ryzyko nadciśnienia, a także udar. Nie należy w niekontrolowany sposób przyjmować środków przeciwbólowych ani poddawać się samoleczeniu.

Dlaczego migrena pojawia się przed okresem?

Migrena przed okresem, często nazywana migreną hormonalną, jest związana z gwałtownymi zmianami poziomu hormonów, zwłaszcza estrogenu i progesteronu. W drugiej fazie cyklu menstruacyjnego, tuż przed miesiączką, poziom estrogenu gwałtownie spada, co może wywołać atak migreny. Estrogen wpływa na poziom serotoniny – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za nastrój i reakcję na ból. Gdy poziom estrogenu spada, spada również poziom serotoniny, co może zwiększać wrażliwość na ból i wywoływać migrenę.

Dodatkowo, zmiany hormonalne mogą wpływać na naczynia krwionośne w mózgu, co jeszcze bardziej nasila ryzyko wystąpienia migreny. Niektóre kobiety doświadczają migren wyłącznie w czasie miesiączki, podczas gdy inne są na nie bardziej podatne w całym cyklu, ale tuż przed okresem ataki mogą być bardziej intensywne.

Jak radzić sobie z migreną?

Leczenie migreny obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i zmianę stylu życia. Ważne jest unikanie wyzwalaczy, regularny sen, zdrowa dieta i techniki relaksacyjne, które pomagają zmniejszyć napięcie. Coraz częściej stosuje się też nowoczesne terapie, takie jak terapia behawioralna, akupunktura czy neuromodulacja. Mogą one skutecznie zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków. Radzenie sobie z migreną to wyzwanie, ale istnieje wiele skutecznych strategii, które mogą pomóc zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków.

Wyzwalacze migreny

Wyzwalacze migreny to różnorodne czynniki, które mogą prowokować ataki u osób podatnych na tę chorobę. Do najczęstszych wyzwalaczy należą stres, brak snu, zmęczenie, zmiany hormonalne (np. przed miesiączką), odwodnienie oraz gwałtowne zmiany pogody. Dieta również odgrywa istotną rolę. Produkty takie jak czerwone wino, ser pleśniowy, czekolada, orzechy, banany, pomidory czy napoje zawierające kofeinę mogą wywoływać ataki u niektórych osób. Również intensywne zapachy, jasne światło, hałas oraz nadmierna aktywność fizyczna mogą działać drażniąco na układ nerwowy i prowadzić do migreny.

Zmiana stylu życia

Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, unikanie stresu i dbanie o odpowiednią ilość snu mogą znacząco zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków. Ważne jest także wprowadzenie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie, które pomagają obniżyć poziom napięcia i poprawić samopoczucie.

Dieta w migrenie

Dieta odgrywa ważną rolę w profilaktyce migreny. Niektóre pokarmy mogą działać jak wyzwalacze ataków, podczas gdy inne pomagają w ich łagodzeniu. Warto unikać produktów bogatych w tyraminę, takich jak ser pleśniowy, czerwone wino, czekolada czy przetworzone mięso. Z kolei dieta bogata w magnez, kwasy omega-3, witaminę B2 (ryboflawinę) oraz koenzym Q10 może wspierać zdrowie układu nerwowego i zmniejszać częstotliwość ataków. Prowadzenie dziennika żywieniowego może pomóc w identyfikacji produktów, które wywołują migrenę u konkretnej osoby.

Kawa również nie jest dobra dla migrenowców. Przede wszystkim zawiera kofeinę, która działa jako silny stymulant układu nerwowego. Choć kofeina w małych dawkach może czasami łagodzić ból głowy, jej nadmiar lub nagłe odstawienie może wywołać atak migreny. Kofeina wpływa na rozszerzanie i zwężanie naczyń krwionośnych w mózgu, co może wywoływać pulsujący ból charakterystyczny dla migreny. Ponadto kawa może prowadzić do odwodnienia, które jest jednym z częstych wyzwalaczy migreny. Warto więc monitorować spożycie kofeiny i unikać gwałtownych zmian w jej dawkowaniu.

Co jeść, czego unikać?

✅ Produkty zalecane przy migrenie

❌ Produkty niewskazane przy migrenie

Leki zapobiegawcze

W przypadku częstych i ciężkich ataków migreny lekarze mogą zalecić leki zapobiegawcze, które pomagają zmniejszyć częstotliwość i nasilenie bólów głowy. Do najczęściej stosowanych należą beta-blokery (np. propranolol), leki przeciwpadaczkowe (np. topiramat, walproinian sodu), leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina) oraz blokery kanałów wapniowych (np. flunaryzyna). W ostatnich latach coraz częściej stosuje się także nowoczesne leki biologiczne, takie jak przeciwciała monoklonalne (np. erenumab, fremanezumab), które blokują aktywność peptydu CGRP, odgrywającego kluczową rolę w wywoływaniu migreny.

Nowoczesne metody leczenia

Niektórzy pacjenci korzystają z nowoczesnych metod leczenia, takich jak neuromodulacja, akupunktura czy terapia behawioralna, które mogą znacząco zmniejszyć częstotliwość ataków. Neuromodulacja, na przykład przez przezczaszkową stymulację magnetyczną (TMS) lub stymulację nerwu błędnego (VNS), wpływa bezpośrednio na aktywność neuronów, zmniejszając ich nadpobudliwość. Z kolei terapia behawioralna pomaga w identyfikacji i modyfikacji myśli oraz zachowań, które mogą wywoływać migrenę. Akupunktura, choć kontrowersyjna w medycynie zachodniej, jest coraz częściej uznawana za skuteczną metodę zmniejszania częstotliwości i intensywności ataków.

Dzienniczek migrenowy

Warto także prowadzić dzienniczek migrenowy, w którym zapisuje się wszystkie potencjalne wyzwalacze, objawy i reakcje organizmu. To może pomóc lepiej zrozumieć, co wywołuje migrenę i jakie strategie przynoszą najlepsze efekty. W niektórych przypadkach skuteczne mogą być także techniki mindfulness, które uczą, jak radzić sobie z bólem i stresem. Każda osoba może mieć swoje indywidualne wyzwalacze, dlatego prowadzenie dziennika migrenowego jest pomocne w ich identyfikacji.

Alternatywne metody leczenia migreny

Wielu pacjentów szuka alternatywnych metod leczenia migreny, które mogą wspierać tradycyjną terapię. Należą do nich akupunktura, masaż, terapia chiropraktyczna, biofeedback, medytacja, joga oraz aromaterapia. Niektóre badania sugerują, że regularne stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak mindfulness, może zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków. Warto również rozważyć suplementację magnezu, ryboflawiny (witamina B2) czy koenzymu Q10, które mogą wspierać funkcjonowanie układu nerwowego.

Leki na zatrzymanie ataku migreny

W przypadku nagłego ataku migreny stosuje się leki przerywające ból, takie jak tryptany (np. sumatryptan, zolmitryptan, rizatryptan), które działają bezpośrednio na receptory serotoninowe, zwężając naczynia krwionośne i zmniejszając stan zapalny. Można także stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) jak ibuprofen, ketoprofen lub diklofenak, które łagodzą ból i redukują stan zapalny. W ciężkich przypadkach lekarz może przepisać leki przeciwbólowe opioidowe lub preparaty z grupy ergotamin. Ich stosowanie jest bardziej kontrowersyjne ze względu na ryzyko uzależnienia i działań niepożądanych.

Jak pomóc sobie podczas ataku migreny?

• Znajdź ciche, ciemne miejsce, w którym możesz odpocząć – migrena często nasila się pod wpływem światła i hałasu.
• Zastosuj zimny okład na czoło lub kark, aby złagodzić pulsujący ból.
• Wypij szklankę wody – odwodnienie może nasilać migrenę.
• Spróbuj technik relaksacyjnych, takich jak głębokie oddychanie lub medytacja, aby obniżyć napięcie.
• Unikaj intensywnych zapachów, które mogą pogorszyć objawy.
• Jeśli to możliwe, spróbuj zasnąć – dla wielu osób sen przerywa atak migreny.
• Przyjmij leki przerywające atak, takie jak tryptany lub niesteroidowe leki przeciwzapalne, zgodnie z zaleceniami lekarza.
• Prowadź dziennik migrenowy, aby lepiej rozpoznać wyzwalacze i unikać ich w przyszłości.

Kiedy udać się do lekarza?

Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli bóle głowy są bardzo silne, częste lub utrzymują się przez długi czas. Również w sytuacjach, gdy migrenie towarzyszą niepokojące objawy, takie jak nagła utrata przytomności, drętwienie kończyn, silne zaburzenia widzenia, trudności w mówieniu lub zmiany osobowości. Ważne jest także zgłoszenie się do lekarza, jeśli tradycyjne metody leczenia nie przynoszą ulgi lub jeśli ból głowy pojawia się po raz pierwszy w życiu osoby dorosłej, co może wskazywać na inne, poważniejsze problemy neurologiczne.

Checklista: sprawdź, czy to migrena

✅ Pulsujący ból głowy, najczęściej jednostronny
✅ Ból nasilający się podczas aktywności fizycznej
✅ Nadwrażliwość na światło, dźwięki lub zapachy
✅ Nudności lub wymioty towarzyszące bólowi głowy
✅ Zaburzenia widzenia (aura) – mroczki, błyski, linie falujące
✅ Mrowienie lub drętwienie kończyn
✅ Problemy z mówieniem lub splątanie myśli
✅ Ból głowy trwający od 4 do 72 godzin
✅ Wywiad rodzinny wskazujący na migreny

Jeśli większość z tych objawów pasuje do Twojego doświadczenia, warto skonsultować się z lekarzem w celu postawienia dokładnej diagnozy i dobrania odpowiedniego leczenia.

Źródła:

Rachel Baxter, Migraine and your period – The Migraine Trust, [online, 10.11.2022], dostęp 15.05.2025
How to live with migraine – National Migraine Centre, [online], dostęp 15.05.2025

Migraine and hypertension: What is the link?, [online], dostęp 15.05.2025

Kaitlin Sullivan, Migraine and High Blood Pressure: Knowing the Risk and Relationship, [online, 08.05.2023], dostęp 15.05.2025