Dlaczego mózg podpowiada najgorsze scenariusze późnym wieczorem? To efekt jednego procesu
Kładziesz się spać i nagle wracają czarne myśli. Małe sprawy rosną do wielkich problemów. To częste. Wieczorem mózg działa trochę inaczej.
Emocje mają wtedy łatwiejszy dostęp do sterów
Gdy jesteś zmęczony lub niewyspany, układ odpowiedzialny za emocje reaguje mocniej. Kontrola „na chłodno” bywa słabsza. To efekt znany z badań nad brakiem snu: wzrasta reaktywność ciała migdałowatego, a połączenie z obszarami kontroli poznawczej bywa osłabione. Dlatego drobny stres łatwiej przeradza się w czarne scenariusze. Wieczorem mózg częściej podsuwa negatywne scenariusze, ponieważ jesteśmy zmęczeni, a układ odpowiedzialny za logiczną kontrolę reakcji (kora przedczołowa) działa mniej efektywnie niż w ciągu dnia. W tym czasie więcej „do głosu” dochodzą obszary związane z emocjami, szczególnie z lękiem, co sprzyja tworzeniu czarnych myśli. Dodatkowo brak bodźców zewnętrznych i cisza zwiększają koncentrację na własnych refleksjach, co może nasilać niepokój.
Nocna czujność i brak bodźców sprzyjają „rozkręcaniu” myśli
W nocy masz mniej rozpraszaczy. Jest ciszej i ciemniej. Mózg chętniej „schodzi do środka” – uruchamia myślenie, wspomnienia i plany. To naturalne dla tzw. sieci stanu spoczynkowego (DMN), która nasila się przy braku zadań zewnętrznych. Gdy pojawia się zmartwienie, łatwiej wpadasz w ruminacje. To pogarsza nastrój i utrudnia sen.
Czuwanie o porze snu obniża nastrój i utrudnia regulację emocji
Kiedy pozostajemy aktywni w czasie, w którym organizm naturalnie przygotowuje się do snu, mózg pracuje w warunkach niedostosowanych do pełnej koncentracji i emocjonalnej równowagi. Badania nad deprywacją snu pokazują, że dłuższe czuwanie w późnych godzinach wieczornych zwiększa podatność na negatywne emocje i utrudnia racjonalną ocenę sytuacji. W tym stanie mózg szybciej wyłapuje sygnały kojarzone z zagrożeniem, a trudniej „wycisza” lękowe myśli. Dlatego problemy, które w ciągu dnia wydają się możliwe do rozwiązania, późnym wieczorem mogą wyglądać w naszym wyobrażeniu jak poważne kryzysy.
Jak przerwać nocną spiralę myśli?
Po przespanej nocy mózg łatwiej porządkuje emocje. To, co wieczorem wydawało się problemem bez wyjścia, rano często wygląda już inaczej – mniej dramatycznie i bardziej konkretnie. Dlatego wiele osób zauważa, że poranek sprzyja trzeźwiejszemu spojrzeniu na sprawy, które poprzedniego wieczoru budziły napięcie.
Wieczorne myśli nie zawsze są prawdziwym odbiciem rzeczywistości, ale raczej odbiciem zmęczonego układu nerwowego. To dlatego wiele osób zauważa, że poranek pomaga odzyskać dystans do myśli, które nocą wydawały się bardzo przytłaczające.